Vai trò, số lượng, hình dạng và tỷ lệ nhánh gấp của Hình cơ bản trong Nghệ thuật Gấp giấy cổ điển

1 – Khái niệm chung về Hình cơ bản

Trong quá trình tạo Mẫu Gấp giấy, có một số Mẫu chung nhau những bước gấp ban đầu nhất định. Hình đạt được từ những bước chung nhau đó (khoảng 5 đến 10 bước gấp) được gọi là Hình cơ bản của những Mẫu Gấp giấy ấy. Sự khác biệt giữa các Hình cơ bản chính là sự khác nhau ở những nhánh gấp, về số lượng, hình dạng và tỷ lệ nhánh gấp.

Hình cơ bản là khái niệm do người Việt Nam đề xuất vào năm 1994, được hoàn thiện vào năm 2023, bao trùm toàn bộ Thế giới Mẫu Gấp giấy, gồm 6 nhóm:

(i) Nhóm Hình cơ bản N.0: Không có hình cơ bản. Từ tờ giấy hình vuông, gấp thành Mẫu gấp;

(ii) Nhóm Hình cơ bản N1: Xuất phát từ phân chia cạnh tờ giấy thành lưới ô vuông. Nhóm Hình cơ bản này phân thành Nhóm thứ cấp: N1.1 – N1.8;

(iii) Nhóm Hình cơ bản N2: Xuất phát từ phân chia cạnh tờ giấy thành các góc. Nhóm Hình cơ bản này phân thành Nhóm thứ cấp: N2.1 – N2.6;

(iv) Nhóm Hình cơ bản N3: Xuất phát từ phân chia góc tờ giấy. Nhóm Hình cơ bản này phân thành Nhóm thứ cấp: N3.1 – N3.6;

(v) Nhóm Hình cơ bản N4: Chia tâm tờ giấy thành các góc. Nhóm Hình cơ bản này phân thành Nhóm thứ cấp: N4.1 – N4.6;

(vi) Nhóm Hình cơ bản N5: Phân chia tờ giấy thành các phần không đối xứng. Nhóm Hình cơ bản này phân thành Nhóm thứ cấp: N5.1 – N5.3.

Kênh Diep Tay Vlogs và Trang WEB dieptay.com đã giới thiệu hơn 60 Hình cơ bản.

Từ 1 tờ giấy hình vuông tạo ra 1 số lượng nhất định các Hình cơ bản; từ các Hình cơ bản tạo ra vô số mẫu gấp

Hệ thống Hình cơ bản được phân thành 6 nhóm chính: N.0; N1; N2; N3; N4; N5

2 – Vai trò tổng thể của Hình cơ bản trong Nghệ thuật Gấp giấy

Như phần bài viết trước (Điểm đặc sắc của Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam – Hệ thống hình cơ bản) đã nêu, Hình cơ bản trong Nghệ thuật Gấp giấy có vai trò mang tính tổng thể:

– Nghệ thuật Gấp giấy là một loại Nghệ thuật tạo hình với 5 yếu tố thị giác: (i) Hình thể/Form (Hình cơ bản, Mẫu Gấp giấy); (ii) Đường nét/Line (Nếp gấp, nhánh gấp, lớp gấp, khối gấp); (iii) Không gian/Space (Mẫu gấp và không gian xung quanh một hay nhiều mẫu gấp); (iv) Chất liệu/Texture (Liên quan đến giấy); (v) Màu sắc/Color (Màu sắc của hai mặt giấy). Các yếu tố này tạo nên ngôn ngữ của Nghệ thuật Gấp giấy. Ngôn ngữ này không chỉ thể hiện qua Mẫu Gấp giấy, sản phẩm cuối cùng, mà còn thể hiện cả trong quá trình sáng tạo: Tờ giấy hình vuông – Hình cơ bản – Mẫu Gấp giấy.

– Nghệ thuật Gấp giấy là một loại hình Nghệ thuật thiết kế, phục vụ cho đông đảo mọi người và có thể ứng dụng cho các ngành nghề nghệ thuật liên quan khác (kiến trúc, nội thất, thời trang…). Mẫu Gấp giấy không phải là sản phẩm độc bản, mà được nhân bản thông qua quá trình lan truyền Nghệ thuật Gấp giấy. Một Mẫu Gấp giấy không thể hiện cái tôi riêng của người sáng tạo Mẫu gấp, mà còn hướng tới mong muốn được mọi người tiếp nhận, gấp theo và lan truyền.

– Trong Nghệ thuật Gấp giấy không thể không biết đến Hình cơ bản, là con đường kết nối Thế giới thực chứng của ta tới Thế giới siêu hình của Nghệ thuật Gấp giấy, nơi tồn tại của tất cả các Mẫu Gấp giấy. Người sáng tạo Mẫu Gấp giấy, tùy duyên phận và may mắn của mỗi người, đều nỗ lực để kết nối với Thế giới siêu hình này, sao chép và phục dựng lại Mẫu gấp trong Thế giới thực tại của loài người.

– Một Mẫu gấp không chỉ có “Đẹp” theo cách hiểu của Người sáng tạo, mà còn có tính “Đại chúng”, để ai cũng có thể gấp theo được. Một Hình cơ bản được tạo ra không theo tiêu chí “Đẹp”, mà còn là một “Phương tiện” hay “Con đường” kết nối Người sáng tạo tới Thế giới siêu hình của Nghệ thuật Gấp giấy.

– Hình cơ bản là một trong 5 tiêu chí đánh giá cái đẹp của một Mẫu Gấp giấy: (i) Mẫu gấp giống đối tượng miêu tả; Trước hết là các chi tiết tiêu biểu; (ii) Số lượng mẫu gấp; Càng ít bước gấp càng tốt. (iii) Cách gấp logic; Để ai cũng gấp theo được (iv) Diện tích giấy được sử dụng tối đa; Gấp giấy mà không phải nặn giấy. (v) Hình cơ bản mới; Để tạo sự đặc sắc của mẫu gấp. Trong quá trình Gấp giấy, Hình cơ bản là một điểm nút quan trọng với cả Người sáng tạo Mẫu gấp và Người gấp theo Mẫu gấp.

5 Tiêu chí đánh giá Mẫu gấp giấy cổ điển

3 – Sự khác biệt về nhánh gấp giữa các Hình cơ bản

Hình cơ bản được phân thành 6 nhóm: Nhóm không có Hình cơ bản và 5 Nhóm Hình cơ bản gồm: Phân chia cạnh tờ giấy thành lưới ô vuông; Phân chia cạnh tờ giấy thành các góc; Phân chia góc tờ giấy; Phân chia tâm tờ giấy; và Phân chia tờ giấy thành các phần không đối xứng.

Các Hình cơ bản trong các nhóm này hết sức khác nhau, trước hết là về các nhánh gấp.

Kênh Diep tay vlogs và WEB dieptay.com đã giới thiệu hơn 60 Hình cơ bản với sự đa dạng của các nhánh gấp ngay trong mỗi Hình cơ bản và giữa các nhóm Hình cơ bản. Sự đa dạng đó thể hiện ở số lượng, hình dạng và tỷ lệ nhánh gấp.

Sự hiểu biết, kỹ năng tạo lập các nhánh gấp trong Hình cơ bản và Mẫu Gấp giấy trở thành chuẩn mực của Người sáng tạo Mẫu gấp giấy cổ điển và Người gấp theo Mẫu gấp.

Kênh Diep tay vlogs và WEB dieptay.com đã giới thiệu hơn 60 Hình cơ bản. Các Hình cơ bản khác nhau ở số lượng, vị trí và tỷ lệ của nhánh gấp

4 – Số lượng, hình dạng và tỷ lệ nhánh gấp của Hình cơ bản

a) Số lượng nhánh gấp trong một Hình cơ bản

Việc xác định số lượng nhánh gấp của một Hình cơ bản không hề đơn giản. Nhánh gấp có 2 dạng:

(i) Nhánh gấp rõ ràng:

Trong Hình cơ bản loại này, các nhánh gấp có thể nhận rõ, đếm được. Hình cơ bản với các nhánh gấp rõ ràng thể hiện qua 5 ví dụ cụ thể sau:

– Hình cơ bản N1.1a với 4 nhánh gấp: Gấp Mẫu Con cò ngồi, Con Thiên nga với 2 nhánh gấp cho 2 cánh và 2 nhánh gấp cho đầu và đuôi.

– Hình cơ bản N1.2b với 8 nhánh gấp nhỏ, 4 nhánh gấp lớn: Gấp Mẫu Con cua với 10 chân; Con kiến với 6 chân, đầu và bụng; Con ong với 6 chân, đầu và bụng.

– Hình cơ bản N1.3a với 4 nhánh gấp: Gấp Mẫu Con chuồn chuồn với 4 nhánh gấp cho 4 cánh.

– Hình cơ bản N1.3e với 8 nhánh gấp nhỏ, 4 nhánh gấp lớn: Gấp Mẫu Con nhện với 8 chân, đầu và bụng; Mẫu Con Ruồi 6 chân, 2 cánh, đầu và bụng; Mẫu Con bọ cánh cứng 8 chân, đầu và bụng…

– Hình cơ bản N2.5a với với 8 nhánh gấp: Gấp Mẫu Con khủng long với 4 chân, 2 sừng trên thân, đầu và đuôi.

Hình cơ bản N1.3e với 8 nhánh gấp nhỏ, 4 nhánh gấp lớn: Gấp Mẫu Con nhện với 8 chân, đầu và bụng

(ii) Nhánh gấp tiềm năng:

Theo định nghĩa về Hình cơ bản: Trong quá trình tạo Mẫu Gấp giấy, có một số Mẫu chung nhau những bước gấp ban đầu nhất định. Hình đạt được từ những bước chung nhau đó được gọi là Hình cơ bản của những Mẫu Gấp giấy ấy. Có nhiều Hình cơ bản không có nhánh gấp rõ ràng, chỉ có các nhánh gấp tiềm năng. Chỉ khi người sáng tác chọn đối tượng miêu tả thì mới tạo ra các nhánh gấp.

Trong 60 Hình cơ bản, đã được giới thiệu trên WEB dieptay.com (không kể Hình cơ bản N0), có 11 Hình cơ bản với dạng Nhánh gấp rõ ràng (chiếm tỷ lệ 20%); Còn lại là 49 Hình cơ bản với các nhánh gấp tiềm năng.

Các nhánh gấp tiềm năng thường theo 2 dạng: Lớp nhánh gấp và khối nhánh gấp.

– Lớp nhánh gấp: Trong các Hình cơ bản loại này, mới chỉ có các lớp nhánh gấp. Các nhánh gấp cụ thể được hình thành tại các bước tiếp theo trong quá trình gấp. Hình cơ bản với các lớp nhánh gấp thể hiện qua 5 ví dụ cụ thể sau:

+ Hình cơ bản N1.3d với 2 lớp nhánh gấp: Gấp Mẫu Con ngựa, lớp trên tạo ra 4 nhánh gấp làm chân, lớp dưới tạo ra 2 nhánh gấp làm đầu và đuôi; Mẫu Con lạc đà tương tự.

+ Hình cơ bản N1.3f với 3 lớp nhánh gấp: Gấp Mẫu Con châu chấu, lớp trên cùng và lớp dưới tiếp tục gấp tạo 2 chân dài, lớp giữa gấp tạo 4 chân ngắn, đầu và bụng.

+ Hình cơ bản N1.4e với 3 lớp nhánh gấp: Gấp Mẫu Con gà lôi, lớp trên cùng tạo đầu, lớp giữa tạo cánh và chân, lớp dưới cùng tạo đuôi,

+ Hình cơ bản N1.5a với 4 lớp nhánh gấp: Gấp Mẫu Con rùa, lớp trên cùng tạo phần bụng, lớp giữa với 4 nhánh gấp tạo 4 chân, lớp giữa tiếp theo với 2 nhánh gấp tạo đầu và đuôi, lớp trên cùng tạo phần mai.

+ Hình cơ bản N3.2a với 3 lớp nhánh gấp: Gấp Mẫu Con công, lớp trên cùng tạo đầu, lớp giữa tạo cánh và chân, lớp dưới cùng có diện tích lớn tạo đuôi với nhiều chi tiết.

Hình cơ bản N1.3d với 2 lớp nhánh gấp: Gấp Mẫu Con ngựa, lớp trên tạo ra 4 nhánh gấp làm chân, lớp dưới tạo ra 2 nhánh gấp làm đầu và đuôi

– Khối nhánh gấp: Trong Hình cơ bản loại này, nhánh gấp chưa xuất hiện mà mới có các khối nhánh gấp, một dạng chồng, chập các lớp nhánh gấp. Các nhánh gấp cụ thể được hình thành tại bước tiếp theo trong quá trình gấp. Hình cơ bản với khối nhánh gấp thể hiện qua 5 ví dụ cụ thể sau:

+ Hình cơ bản N1.4f với 2 khối nhánh gấp: Gấp Mẫu Con sư tử với một khối nhánh gấp dành cho đầu và một khối nhánh gấp dành cho thân, các chân và đuôi.

+ Hình cơ bản N1.4h với 2 khối nhánh gấp: Gấp Mẫu Con trâu với một khối nhánh gấp dành cho đầu với 2 sừng và một khối các nhánh gấp dành cho thân, các chân và đuôi.

+ Hình cơ bản N1.7c với 1 khối nhánh gấp: Gấp Mẫu Con tê tê với một khối nhánh gấp, là sự chồng chập của nhiều lớp nhánh gấp để tạo chi tiết trang trí trên thân.

+ Hình cơ bản N3.5b với 2 khối nhánh gấp: Gấp Mẫu Con bọ râu dài với một khối nhánh gấp phân thành đôi tạo thành 2 nhánh dài tạo râu; khối nhánh gấp còn lại dành cho việc tạo các nhánh gấp mô tả các chi tiết còn lại.

+ Hình cơ bản N4.4a với 1 khối nhánh gấp: Gấp Mẫu Kim tự tháp với một khối nhánh gấp.

Hình cơ bản N1.4f với 2 khối nhánh gấp: Gấp Mẫu Con sư tử với một khối nhánh gấp dành cho đầu và một khối nhánh gấp dành cho thân, các chân và đuôi

b) Hình dạng nhánh gấp của một Hình cơ bản

Hình dạng nhánh gấp của một Hình cơ bản rất phong phú, song có thể chia thành 3 dạng sau:

(i) Hình cơ bản chỉ có nhánh gấp đầu nhọn (các đầu nhánh gấp có góc nhỏ hơn 90 độ);

(ii) Hình cơ bản không có nhánh gấp đầu nhọn (các đầu nhánh gấp có góc lớn hơn hoặc bằng 90 độ);

(iii) Hình cơ bản có cả nhánh gấp đầu nhọn và không nhọn (đầu nhánh gấp đa dạng).

Từ hình dạng nhánh gấp, Người sáng tạo Mẫu Gấp giấy tiếp tục gấp tạo ra các chi tiết đặc trưng của đối tượng miêu tả, không phải gấp cho giống như thật mà hướng tới tính biểu tượng mà mọi người có thể chấp nhận.

Ví dụ một số Hình cơ bản phân theo 3 dạng: Chỉ có đầu nhọn; Không có đầu nhọn; Có cả đầu nhọn và không nhọn

c) Tỷ lệ nhánh gấp của một Hình cơ bản

Tỷ lệ nhánh gấp của một Hình cơ bản được hiểu theo 3 nội dung:

(i) Tỷ lệ các cạnh của một nhánh gấp; Ví dụ như nhánh gấp dài, mảnh để tạo râu của Mẫu Cọn bọ râu dài.

(ii) Tỷ lệ to nhỏ, dài ngắn khi so sánh nhánh gấp với các nhánh gấp khác trong cùng Hình cơ bản; Ví dụ như nhánh gấp to, dài dành để làm chân trước của Mẫu Con bọ ngựa so với các nhánh gấp nhỏ, ngắn để làm chân sau.

(iii) Tỷ lệ to nhỏ, dài ngắn khi so sánh nhánh gấp với chính Hình cơ bản; Ví dụ như các nhánh gấp nhỏ so với khối chung to của Mẫu Con sam.

Mỗi một Hình cơ bản tạo ra một số lượng nhất định các nhánh gấp với một tỷ lệ nào đó. Hy vọng, với các nhánh gấp này, ta tạo được Mẫu gấp như mong muốn, nếu không sẽ phải làm lại từ đầu.

Hình cơ bản N5.3a với các nhánh gấp có tỷ lệ khác nhau: Nhánh gấp dài để làm chân trước, nhánh gấp ngắn để làm chân sau của Mẫu Con bọ ngựa

5. Nhận thức mới, quy trình mới khi xuất hiện Hệ thống Hình cơ bản

Đối với Người sáng tạo Mẫu Gấp giấy: Xuất hiện một quy trình mới:

Bước 1: Khi dự định gấp một Mẫu gấp, Người sáng tạo Mẫu gấp cần sưu tập các Mẫu gấp tương tự đã có và xác lập những Hình cơ bản đã tạo nên các mẫu gấp đó.

Bước 2: Thử nghiệm gấp Mẫu gấp từ Hình cơ bản có liên quan, trước hết là việc tạo lập các nhánh gấp. Đây là việc phải trải nghiệm qua nhiều lần.

Bước 3: Trong trường hợp không đạt được Mẫu gấp mong muốn, cần thiết phải tạo ra Hình cơ bản mới với các nhánh gấp mới.

Đối với mình, Người nghiên cứu về Nghệ thuật Gấp giấy: Hình cơ bản là một điều kỳ diệu, như là một con đường hay cánh cửa mở ra Thế giới của Nghệ thuật Gấp giấy. Nếu được gặp và trao đổi với một Người sáng tạo Mẫu Gấp giấy cổ điển, mình sẽ luôn hỏi: Ngài có biết về Hệ thống hình cơ bản không?.

Ai muốn sáng tạo thế giới Mẫu Gấp giấy của riêng mình, nhất thiết phải hiểu rõ, biết nhiều Hình cơ bản và chú trọng sáng tạo Hình cơ bản mới. Muốn hiểu rõ Hình cơ bản, cần nắm vững vai trò, số lượng, hình dạng và tỷ lệ nhánh gấp, qua đó thông thạo hơn ngôn ngữ tạo hình trong Nghệ thuật Gấp giấy cổ điển.

KTS. Nguyễn Thị Diệp

Xem video minh họa: Hình cơ bản và nhánh gấp

Xem video minh họa: Vai trò đặc biệt của Hệ thống Hình cơ bản

Xem bài viết: Điểm đặc sắc của Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam: Hệ thống Hình cơ bản

Lý luận – Kiến thức cơ bản, Nghệ thuật Gấp giấy

VAI TRÒ, SỐ LƯỢNG, HÌNH DẠNG VÀ TỶ LỆ NHÁNH GẤP CỦA HÌNH CƠ BẢN TRONG NGHỆ THUẬT GẤP GIẤY CỔ ĐIỂN

Vai trò, số lượng, hình dạng và tỷ lệ nhánh gấp của Hình cơ bản trong Nghệ thuật Gấp giấy cổ điển

1 – Khái niệm chung về Hình cơ bản

2 – Vai trò tổng thể của Hình cơ bản trong Nghệ thuật Gấp giấy

3 – Sự khác biệt về nhánh gấp giữa các Hình cơ bản

4 – Số lượng, hình dạng và tỷ lệ nhánh gấp của Hình cơ bản

a) Số lượng nhánh gấp trong một Hình cơ bản

(i) Nhánh gấp rõ ràng:

(ii) Nhánh gấp tiềm năng:

b) Hình dạng nhánh gấp của một Hình cơ bản

c) Tỷ lệ nhánh gấp của một Hình cơ bản

5. Nhận thức mới, quy trình mới khi xuất hiện Hệ thống Hình cơ bản

KTS. Nguyễn Thị Diệp

Để lại một bình luận Hủy

75 – MẪU GẤP CON BỌ NGỰA – PAPER FOLDING ART: MANTIS

10 MẪU GẤP CON VẬT NHỎ BÉ TRONG THẾ GIỚI “CON MUỖI TO BẰNG CON VOI”

CHÚC MỪNG NGÀY NHÀ GIÁO VIỆT NAM 20/11/2025

74 – MẪU GẤP CON MUỖI – PAPER FOLDING ART: MOSQUITO

73 – MẪU GẤP CON ONG – PAPER FOLDING ART: BEE

72 – MẪU GẤP CÁ SẤU – PAPER FOLDING ART: CROCODILE

71 – MẪU GẤP CON SÂU RÓM – PAPER FOLDING ART: HAIRY CATERPILLAR

NGHỆ THUẬT GẤP GIẤY LÀ NGHỆ THUẬT TẠO LẬP BIỂU TƯỢNG

75 – MẪU GẤP CON BỌ NGỰA – PAPER FOLDING ART: MANTIS

10 MẪU GẤP CON VẬT NHỎ BÉ TRONG THẾ GIỚI “CON MUỖI TO BẰNG CON VOI”

CHÚC MỪNG NGÀY NHÀ GIÁO VIỆT NAM 20/11/2025

74 – MẪU GẤP CON MUỖI – PAPER FOLDING ART: MOSQUITO

73 – MẪU GẤP CON ONG – PAPER FOLDING ART: BEE