Vai trò của Nghệ thuật Gấp giấy

1. Mở đầu

Nghệ thuật Gấp giấy đã có tuổi đời hàng ngàn năm, gắn liền với việc phát minh ra giấy. Sự tồn tại và cuốn hút của nghệ thuật này là minh chứng cho vai trò không nhỏ của Nghệ thuật Gấp giấy.

Nghệ thuật Gấp giấy không chỉ là một trò chơi thỏa mãn sở thích cá nhân. Đây là một môn nghệ thuật của ngành Công nghiệp Văn hoá, mang lại nhiều lợi ích cho con người, cộng đồng, quốc gia. Những ứng dụng của Nghệ thuật Gấp giấy có thể tạo ra các sản phẩm độc đáo, mang lại giá trị gia tăng cao cho xã hội.

2. Nghệ thuật Gấp giấy gắn liền với các hoạt động của con người 

Đời sống của con người luôn gắn liền với 3 loại hoạt động: i) Hoạt động của con người với con người; ii) Hoạt động của con người với môi trường tự nhiên và iii) Hoạt động của con người với vũ trụ, đức tin. Nghệ thuật gấp giấy dường như chứa đựng cả 3 loại hoạt động đó.

a) Với cá nhân

Chỉ bằng một phương tiện đơn giản, dễ tìm – một tờ giấy, Nghệ thuật Gấp giấy có thể mang lại nhiều lợi ích cho con người. Cụ thể:

(i) Rèn luyện sự khéo léo và lòng kiên nhẫn thông qua quá trình gấp giấy: Khi gấp giấy chính là lúc ta rèn luyện sự kiên trì và nhẫn nại để hoàn thiện mẫu gấp, và cần có sự khéo léo trong từng nếp gấp thì mới có thể tạo ra một mẫu gấp đẹp.

(ii) Rèn sự tập trung, giảm căng thẳng, kỷ luật, tốt cho não bộ, tăng khả năng ghi nhớ: Để gấp theo mẫu đã có, người gấp cần có sự tập trung để quan sát hình vẽ, gấp theo hướng dẫn, chỉ cần sai 1 bước là sẽ phải quay lại gấp cho đúng mới có thể gấp tiếp được. Nhờ vậy, rèn sự tập trung và kỷ luật.

(iii) Thúc đẩy sự sáng tạo: Từ một tờ giấy vuông có thể tạo ra vô vàn các mẫu gấp khác nhau; hoặc cùng một đối tượng miêu tả lại được tạo nên bởi nhiều cách gấp khác nhau. Sự sáng tạo trong Nghệ thuật Gấp giấy là vô hạn. Điều này tạo nên tính đặc sắc, hấp dẫn của Nghệ thuật Gấp giấy. Hoạt động này có thể thúc đẩy tinh thần đổi mới sáng tạo của người tham gia, đặc biệt là thế hệ trẻ.

(iv) Tận dụng thời gian rảnh hiệu quả hơn: Ngày nay, thời gian rảnh không nhiều, mà còn phải dành cho nhiều hoạt động khác nhau. Với Nghệ thuật Gấp giấy, trong nhiều trường hợp, chỉ với 15 phút, ta có thể tạo ra một mẫu gấp giấy để thư giãn, giải trí, học tập và kết nối.

(v) Làm phong phú đời sống tinh thần: Đời sống con người luôn gắn với các biểu tượng. Nghệ thuật Gấp giấy là nghệ thuật tạo lập biểu tượng. Ta không chỉ hướng theo các biểu tượng đã có, mà hoàn toàn có thể tạo ra biểu tượng của riêng mình. VD: Con chuồn chuồn gắn với biểu tượng “Tự do và Kết nối”; Gà mái và gà con gắn với biểu tượng “Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau”…

Các em học sinh đang suy ngẫm cách tạo ra mẫu gấp mới của riêng mình

Mẫu gấp gà mái và gà con gắn với biểu tượng “Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau”

b) Với cộng đồng và quốc gia

(i) Nghệ thuật Gấp giấy luôn mang lại niềm vui cho mọi người và kết nối các mối quan hệ từ trong gia đình đến ngoài xã hội. Qua đó, hình thành cộng đồng mới gắn với Nghệ thuật Gấp giấy như: Các CLB Gấp giấy; Các lớp học gấp giấy; Các nhóm nghiên cứu, nhóm truyền thông, nhóm ứng dụng Nghệ thuật Gấp giấy vào các lĩnh vực đời sống;…

(ii) Nghệ thuật Gấp giấy phát triển mạnh mẽ không chỉ dừng ở mức cộng đồng mà còn đạt tới mức văn hoá tầm quốc gia như người Nhật.

Người Việt có truyền thống về Nghệ thuật Gấp giấy từ lâu đời; Có vô vàn mẫu gấp giấy và có Hệ thống lý luận riêng. Việt Nam đang trong quá trình đuổi kịp, tiến cùng và vượt lên so với các quốc gia phát triển. Nghệ thuật Gấp giấy có thể trở thành một loại hình nghệ thuật đặc sắc, được biết đến trên toàn thế giới, khai thác hiệu quả tiềm năng sáng tạo của người Việt.

Ai cũng háo hức và vui vẻ khi tự tay gấp thành công mẫu gấp yêu thích

c) Với thế giới tự nhiên 

(i) Ngày nay, dưới tác động của quá trình đô thị hoá, con người ít có điều kiện tiếp xúc trực tiếp với thế giới tự nhiên. Đối tượng của Nghệ thuật Gấp giấy đa phần là các mẫu gấp con vật, thực vật trong thế giới tự nhiên. Hoạt động gấp giấy tạo ra sự gắn kết giữa con người với tự nhiên.

(ii) Thế giới tự nhiên rộng lớn, khó tiếp cận. Khi gấp giấy, mỗi người có thể tự tạo ra một thế giới tự nhiên yêu thích của riêng mình. Qua đó, tạo lập môi trường tự nhiên mới quanh ta, kể cả khi ta sống trong đô thị.

Ví dụ: Ban đầu tôi chưa quan tâm đến Nghệ thuật Gấp giấy mà quan tâm đến hội hoạ, điêu khắc, phù điêu. Tôi là người sinh ra và lớn lên tại vùng rừng núi. Trong thời gian dài sống tại đô thị sôi động, chật chội của Hà Nội, yếu tố tự nhiên trong tôi có lẽ cũng dần phai nhạt. Khi tôi gấp mẫu đầu tiên, xuất hiện một cảm giác lạ, các ký ức tự nhiên tràn về, từ tiếng gà gáy, hình ảnh con trâu, con lợn,… Do bận, thời gian rảnh hạn chế, nhưng với 1 tờ giấy vuông, chỉ mất 10 phút tôi có thể tạo lập ra một biểu tượng của tự nhiên mà các lĩnh vực nghệ thuật khác khó đạt được. Từ đây, tôi dần bị cuốn hút và quan tâm nhiều hơn đến nghệ thuật này.

Gấp xong Mẫu con trâu làm Diệp nhớ đến con trâu tại quê nhà mình. Hình ảnh quê hương với đồng cỏ xanh ngát lại hiện về trong tâm trí Diệp

d) Với vũ trụ, đức tin:

(i) Ngày nay, ta dành thời gian làm việc rất nhiều với máy tính, điện thoại, tivi,… không gian 2D.

Hoạt động gấp giấy chính là một quá trình biến đổi không gian. Từ không gian 2D – một tờ giấy vuông, thành mẫu vật không gian nhiều chiều 3D, 4D. Nghệ thuật Gấp giấy giúp Phục dựng lại niềm tin và trí tưởng tượng về một thế giới vũ trụ nhiều chiều. Xét về phương diện này, Nghệ thuật gấp giấy rất có ích cho trẻ em và những người làm việc nhiều trên máy tính. Khi gấp giấy, các em không chỉ rèn luyện sự khéo léo, mà còn có thêm niềm tin rằng ta có thể tự tạo lập một thế giới của riêng mình.

(ii) Thông qua Nghệ thuật Gấp giấy, con người ta có niềm tin hay đức tin vào những điều tốt đẹp ngay trong quá trình gấp và kết quả mẫu gấp.

Ví dụ: Vào ngày lễ, người dân một số nước Châu Á, trong đó có Việt Nam thường mua chim, cá về cúng bái, sau đó lại thả về tự nhiên với hy vọng gặp ” An lành và May mắn” trong cuộc sống. Đó là tập tục ” Phóng sinh”. Tại đây, có nhiều người tin rằng một món quà tặng người thân từ các Mẫu gấp giấy (đặc biệt là Mẫu gấp về các con vật) cũng mang lại nhiều điều an lành và may mắn như tục ” Phóng sinh ” vậy.

 Một món quà tặng người thân từ các Mẫu gấp giấy (đặc biệt là Mẫu gấp về các con vật) cũng mang lại nhiều điều an lành và may mắn như tục ” Phóng sinh ” vậy

3. Nghệ thuật Gấp giấy được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực

(i) Nghệ thuật Gấp giấy thuộc loại hình Thiết kế trong 12 lĩnh vực của ngành Công nghiệp Văn hóa (Quảng cáo; Kiến trúc; Phần mềm và các trò chơi giải trí; Thủ công mỹ nghệ; Thiết kế; Điện ảnh; Xuất bản; Thời trang; Nghệ thuật biểu diễn; Mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm; Truyền hình và phát thanh; Du lịch văn hóa). Nghệ thuật Gấp giấy có tác động đến cả 12 lĩnh vực.

(ii) Sản phẩm của Nghệ thuật Gấp giấy có thể trở thành công nghệ nguồn cho nhiều loại hình Công nghiệp Văn hoá, như: Kiến trúc; Phần mềm và các trò chơi giải trí; Thiết kế;  Điện ảnh; Xuất bản; Thời trang; Nghệ thuật biểu diễn; Mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm; Du lịch văn hóa.

Ví dụ:

– Ứng dụng trong kiến trúc và xây dựng: Thiết kế công trình, biểu tượng từ mẫu gấp giấy, trang trí nội thất, mặt đứng nhà theo các mẫu gấp giấy,…

– Ứng dụng trong mỹ thuật: Vẽ các tranh với đối tượng là mẫu gấp giấy;

– Ứng dụng trong thời trang: Phụ kiện thời trang từ các mẫu gấp giấy.

(iii) Ngoài ra, sản phẩm của Nghệ thuật Gấp giấy còn được ứng dụng trong các lĩnh vực khác như: Công nghệ chế tạo các thiết bị cơ khí, y tế; Công nghệ không gian,…

(iv) Trong tương lai sẽ ngày càng có nhiều sản phẩm mới, thị trường mới và người tiêu dùng mới gắn với môn nghệ thuật này.

Hiện nay tôi đang nghiên cứu ứng dụng Nghệ thuật Gấp giấy trong kiến trúc và xây dựng, hình thành phong cách Kiến trúc mới gắn với Nghệ thuật Gấp giấy. Trong đó có Công viên Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam (đã có bài viết riêng giới thiệu về Dự án này). Ngoài ra, tôi cũng đang nghiên cứu ứng dụng trọng hội hoạ và thời trang. Trong thời gian tới sẽ giới thiệu đến mọi người.

Các Mẫu gấp giấy có thể trở thành biểu tượng kiến trúc độc đáo trong công viên

Xu hướng tranh mới của Diệp với nhân vật chính là các Mẫu gấp giấy

Diệp đang thử nghiệm sử dụng phụ kiện thời trang từ các Mẫu gấp giấy

4. Kết luận

Về vai trò của Nghệ thuật Gấp giấy, có 5 kết luận sau:

(i) Nghệ thuật Gấp giấy thu hút được nhiều người tham gia, từ trẻ em đến người già, đặc biệt trong thời đại CMCN 4.0 và thực sự là một môn nghệ thuật đại chúng.

(ii) Nghệ thuật Gấp giấy mang lại niềm vui cho nhiều người chỉ bằng 1 tờ giấy hình vuông, rất phù hợp với quỹ thời gian rảnh hạn chế của con người hiện nay.

(iii). Nghệ thuật Gấp giấy góp phần phục hưng lại không gian nhiều chiều, nhấn mạnh yếu tố biểu tượng trong các hoạt động sáng tạo và kết nối với tự nhiên.

(iv) Nghệ thuật Gấp giấy là một ngành nghệ thuật có một tương lai rộng mở trong ngành Công nghiệp Văn hoá.

(v) Người Việt Nam có Nghệ thuật Gấp giấy của riêng mình và góp phần lan truyền Nghệ thuật Gấp giấy ra thế giới.

Qua một thời gian nghiên cứu, tôi rất tự hào khi lan truyền Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam đến mọi người tại trong và ngoài nước. Trong các bài viết tiếp theo, tôi sẽ tiếp tục giới thiệu Hệ thống lý luận cùng các mẫu gấp đặc sắc của người Việt và những ứng dụng của Nghệ thuật Gấp giấy mà tôi đang nghiên cứu và triển khai.

 

KTS. Nguyễn Thị Diệp

Xem video minh hoạ: Vai trò của Nghệ thuật Gấp giấy

Xem các bài viết khác về lý luận Nghệ thuật Gấp giấy