CÔNG VIÊN NGHỆ THUẬT GẤP GIẤY VIỆT NAM - CÔNG VIÊN CHUYÊN ĐỀ ĐẶC SẮC CỦA NGƯỜI VIỆT

1 - VIỆT NAM PHẢI ĐẦU TƯ XÂY DỰNG HÀNG NGÀN CÔNG VIÊN TRONG GIAI ĐOẠN TỚI

Việt Nam là quốc gia đang phát triển. 

Từ tháng 6/2025, Việt Nam phân thành 34 tỉnh, thành và 3321 đơn vị hành chính cấp xã, phường và đặc khu. Điều đó cũng có nghĩa, trong giai đoạn tới, Việt Nam phải tiến hành cải tạo và xây dựng mới hàng ngàn công viên, trong số đó có nhiều công viên chuyên đề.

Các công viên chuyên đề hiện có tại Việt Nam chủ yếu là: Công viên tâm linh, Công viên theo mô hình công viên giải trí nổi tiếng của nước ngoài. Những công viên này góp phần thúc đẩy thu hút du khách trong và ngoài nước, phát triển lĩnh vực Du lịch văn hóa của ngành Công nghiệp Văn hóa tại địa điểm xây dựng.

Liệu có mô hình mới về Công viên chuyên đề mang tính đặc sắc của người Việt hay không? 

2 - NGHỆ THUẬT GẤP GIẤY CÓ THỂ KHỞI NGUỒN CHO MỘT CÔNG VIÊN CHUYÊN ĐỀ HIỆN ĐẠI 

2.1 - Vài nét chung về Nghệ thuật Gấp giấy 

Nghệ thuật gấp giấy khởi nguồn từ Trung Hoa, dân tộc phát minh ra giấy, sau đó được phổ biến, hoàn thiện và đã trở thành nghệ thuật dân gian đặc trưng của người Nhật. Từ “Gấp giấy" tiếng Nhật là ORIGAMI thường được hiểu là Nghệ thuật gấp giấy.

Hiện nay, Nghệ thuật Gấp giấy đã trở thành một trong những loại hình nghệ thuật đại chúng, được nhiều người biết đến và yêu thích.

Thế giới của Nghệ thuật Gấp giấy cổ điển được hình thành từ 3 phần: i) Tờ giấy hình vuông; ii) Hình cơ bản và iii) Mẫu gấp giấy. Từ một Tờ giấy hình vuông tạo ra một số lượng nhất định các Hình cơ bản. Từ Hình cơ bản tạo ra vô vàn Mẫu gấp giấy.

Nghệ thuật Gấp giấy khác với Nghệ thuật Cắt, Trổ và Dán giấy. Từ một tờ giấy hình vuông, chỉ bằng các động tác gấp mà tạo thành Mẫu Gấp giấy. Cái vừa đơn giản vừa khó của quy định đó, cái đơn giản cho người mới học và cái khó cho những người đã say mê, lại chính là cái hay, cái độc đáo của Nghệ thuật Gấp giấy. Nhờ đó, Nghệ thuật Gấp giấy trở nên hấp dẫn, có sức sống trường tồn cùng với vô vàn loại hình Nghệ thuật dân gian khác. Trên thế giới hiện có khoảng mười ngàn Mẫu gấp giấy. Trong đó, Mẫu Gấp giấy truyền thống có số lượng rất ít, chủ yếu là Mẫu Gấp giấy sáng tạo mới.

2.2 - Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam 

Người Việt Nam rất khéo léo, yêu tự nhiên và giàu sức sáng tạo, chắc chắn Việt Nam có Nghệ thuật Gấp giấy của riêng của mình. Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam đã tồn tại từ xa xưa, hàng trăm năm, qua mẫu gấp đặc trưng - Mẫu gấp Mũ Ông Công.

Trang WEB dieptay.com và diep tay vlogs đã giới thiệu và lan truyền Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam: Mẫu gấp giấy theo xu hướng cổ điển của người Việt; Lý luận về Nghệ thuật Gấp giấy với 5 tiêu chí đánh giá Mẫu gấp, đặc biệt là tiêu chí về Hình cơ bản. 

2.3 - Nghệ thuật Gấp giấy có thể trở thành một loại hình chủ đạo của công viên chuyên đề tầm quốc tế

- Hoạt động Gấp giấy có đủ 6 đặc điểm của một trò chơi điển hình:

i) Vui vẻ: Hoạt động được chọn vì tính cách nhẹ nhàng, thiên về hướng nghệ thuật (tạo ra vì vẻ đẹp của riêng nó) hơn là tính giải trí đơn thuần (tạo ra vì tiền).

ii) Riêng biệt và đại chúng: Có giới hạn về thời gian, địa điểm và ai cũng có thể tham gia, mang tính tương tác (chia sẻ mẫu gấp với người thân, cộng đồng).

iii) Bất ngờ: Kết quả của hoạt động là không thể lường trước được. Đây là một trò chơi, song trong một vài trường hợp cũng mang tính thử thách, vì có mục tiêu là gấp được ra Mẫu gấp nào đó và so sánh với các Mẫu gấp tương tự, về hình dáng, số lượng bước gấp…

iv) Phi lợi nhuận: Những người tham gia không mong muốn đạt được lợi ích vật chất

v) Chơi theo quy tắc riêng biệt: Các quy tắc này khác với cuộc sống hàng ngày: Từ một tờ giấy hình vuông, chỉ được gấp mà tạo thành các Mẫu gấp theo kiểu của riêng mình.

vi) Thần bí hay hư cấu : Trò chơi đi kèm với nhận thức về một thực tế khác, về thế giới tinh thần khác. 

- Hoạt động Gấp giấy hoàn toàn có thể trở thành hoạt động vui chơi, giải trí đặc sắc trong một công viên chuyên đề của thế kỷ XXI.

Các trò chơi liên quan đến Nghệ thuật Gấp giấy có thể gồm:

i) Trò chơi như một công cụ để giáo dục, giải trí, đạt được thành tích hoặc tiền thưởng: Chúng được chơi để giải trí một mình, theo nhóm hoặc trực tuyến. Các Chuyên gia Gấp giấy có thể đóng vai trò như một phần công việc để giải trí cho khán giả. Trò chơi cụ thể có thể gồm: Từ một Hình cơ bản gấp ra một Mẫu gấp; Giải các câu đố có liên quan đến Mẫu gấp hoàn thành; Đoán các Mẫu gấp đang trong quá trình gấp; Trò chơi điện tử liên quan đến việc thực hiện theo dẫn dắt để đạt được thời gian gấp nhanh nhất…

ii) Người tham gia trò chơi: Các em nhỏ và khán giả là các vị phụ huynh; Du khách trong và ngoài nước…

iii) Trò chơi Gấp giấy cũng tương tự như các trò chơi khác, có mục tiêu, quy tắc, thưởng thức và tương tác: Góp phần kích thích tinh thần; phát triển các kỹ năng thực hành (sụ khéo léo); giáo dục các hoạt động mang tính mô phỏng (theo các bước dạy Gấp giấy) hoặc sáng tạo (tạo Mẫu gấp từ các Hình cơ bản); Tác động tích cực đến tâm lý (trước hết là sự tự tin trong hành vi, suy nghĩ, cảm xúc và chủ động hơn trước tác động của môi trường xã hội).

iv) Cuộc thi Gấp giấy: Diễn ra tại chỗ hoặc trực tuyến; Ban giám khảo đánh giá được đặt tại Công viên Gấp giấy.

v) Các hoạt động giải trí: Ẩm thực, trang phục, lễ hội gắn với Nghệ thuật Giấp giấy; Trong và ngoài nhà; Ngày và đêm

vi) Chiêm ngưỡng các biểu tượng (công trình, điêu khắc, đài tưởng niệm) gắn với Nghệ thuật Gấp giấy. Các biểu tượng có thể chỉ để quan sát. Song có biểu tượng được khai thác Mẫu Gấp giấy như một tòa nhà cho các hoạt động giải trí. 

3 - MÔ HÌNH CÔNG VIÊN NGHỆ THUẬT GẤP GIẤY VIỆT NAM

3.1 - Công viên Nghệ thuật Gấp giấy là một loại công viên đô thị

Công viên Nghệ thuật Gấp giấy là một loại công viên đô thị (Urban park) cung cấp không gian xanh và vui chơi giải trí cho người dân và du khách.

Đây là nơi vui chơi, vừa mang tính cộng đồng vừa mang tính cá nhân, chủ động hoặc thụ động, trong nhà và ngoài trời gắn với sở thích khám phá và trải nghiệm tự thân được khởi nguồn từ Nghệ thuật Gấp giấy và Đổi mới sáng tạo.

Ngoài các hoạt động vui chơi trong nhà, Công viên Gấp giấy có các hoạt động ngoài trời gắn với môi trường tự nhiên, như cắm trại, đi bộ, xe đạp, leo núi, câu cá. Trong quá trình hoạt động, các tòa nhà và Biểu tượng gấp giấy được bố trí dọc theo các tuyến di chuyển, phục vụ cho người tham gia giải trí. 

Tại đây, diễn ra các hoạt động biểu diễn nghệ thuật như âm nhạc, khiêu vũ, kịch cho du khách. Các không gian cho hoạt động biểu diễn có thể trong nhà hoặc ngoài trời gắn với các không gian sân khấu, chỗ ngồi,…  

3.2 - Quy mô của Công viên Nghệ thuật Gấp giấy

Công viên gấp giấy được chia thành các khu vui chơi giải trí chủ động và thụ động tương tự như các công viên đô thị thông thường.

Dự án Công viên Nghệ thuật Gấp giấy được hình thành theo Nguyên tắc Gấp giấy, trên cơ sở của một mô đun không gian gốc: 2,5m x 2,5m x 2,5m (không gian sống tối thiểu của một con người), từ đó nhân rộng ra (2,5m; 5m; 10m; 20m; 40m; 80; 160m; 320m; 640m) tạo thành các không gian của tòa nhà, kích thước đường, bề rộng dải không gian…theo nguyên tắc của mô hình Phân dạng (Fractal, có thể tách ra thành từng phần, mỗi phần trông giống như hình tổng thể với vô tận các chi tiết).

Công viên Nghệ thuật Gấp giấy có quy mô khoảng 409600m2 (khoảng 40ha), kích thước 640 m x 640m, gồm 64 ô, mỗi ô có diện tích 6400 m2, kích thước 80m x 80m.

3.3 - Địa điểm xây dựng Công viên Nghệ thuật Gấp giấy

Công viên Nghệ thuật Gấp giấy dự kiến bố trí tại các địa điểm:

- Tại Việt Nam: Thành phố trực thuộc Trung ương: Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh; Các trung tâm Công nghiệp Văn hóa tầm quốc gia, quốc tế gắn với Di sản thế giới: Ninh Bình, Quảng Ninh.

- Tại một số quốc gia có nhu cầu.

3.4 - Bố cục chung của Công viên Nghệ thuật Gấp giấy

Công viên Nghệ thuật Gấp giấy có thể coi như một vương quốc thần bí (Magic Kingdom) được hình thành trên cơ sở một hình vuông, được phân thành 4 dải không gian chạy theo chu vi, mỗi dải rộng 80m. Trong mỗi dải đất bố trí các hoạt động theo chủ đề khác nhau (Adventureland). Từ bên ngoài vào gồm:

i) Dải không gian thứ nhất, ngoài cùng, gồm 28 ô, diện tích 179200m2. Đây là dải cây xanh và mặt nước, dành riêng cho hoạt động vui chơi giải trí thụ động. Tại đây bố trí gò núi nhân tạo, suối (dành cho khu dã ngoại), đường đi bộ, đi xe đạp.

ii) Dải không gian thứ hai, gồm 20 ô, diện tích 128000m2. Đây là dải không gian hồ nước và cây xanh, dành cho hoạt động vui chơi giải trí thụ động. Tại đây bố trí các hệ thống hồ, thác nước và các bán đảo. Có 4 bán đảo, là nơi dành cho chim và các loại động vật. Đây có thể coi là một dạng công viên nước.

iii) Dải không gian thứ ba, gồm 12 ô, diện tích 76800m2. Đây là dải không gian cho các hoạt động vui chơi giải trí chủ động theo chuyên đề về Nghệ thuật Gấp giấy.

iv) Dải không gian thứ tư là không gian trung tâm, gồm 4 ô, diện tích 25600m2. Đây là nơi tập trung cao nhất các hoạt động vui chơi giải trí chủ động theo chuyên đề về Nghệ thuật Gấp giấy.

3.5 - Nhóm công trình chính

Công viên gồm 5 nhóm công trình chính:

i) Trung tâm Khám phá Nghệ thuật Gấp giấy: Đặt tại giữa Công viên. Đây là nơi giới thiệu các Mẫu Gấp giấy, tổ chức hội thảo, sự kiện gắn với Nghệ thuật Gấp giấy. Tòa nhà Trung tâm khám phá Nghệ thuật Gấp giấy có thể coi như một tòa lâu đài trong Thế giới Công viên.

ii) Khu vực Trải nghiệm gấp giấy và Biểu diễn nghệ thuật: Đặt tại góc tại phía đông nam gắn với nhà hát ngoài trời;

iii) Khu vực Vui chơi ảo theo hướng Thế giới của tương lai (Tomorrowland), nhấn mạnh cảm hứng từ không gian nhiều chiều: Đặt tại góc phía tây nam gắn với các không gian mở, nơi bố trí các trò chơi ngoài trời.

iv) Khu vực Đào tạo chuyên gia gấp giấy: Đặt tại góc phía đông bắc;

v) Khu vực Nghiên cứu ứng dụng Nguyên tắc Gấp giấy vào các lĩnh vực khác.

Tại các quảng trường giao nhau với các trục tổ hợp chính được đặt theo tên một biểu tượng nào đó (Con cò ngồi; Mũ ông công…).

Mật độ xây dựng chung trong toàn Công viên tối đa khoảng 6%, công trình cao 1- 4 tầng.

3.6 - Không gian mở bên ngoài công trình 

- Nhà hàng: 4 nhà hàng nằm tại 4 góc của Công viên, dưới các tầng hầm.

- Sân khấu ngoài trời cho các hoạt động hòa nhạc vào mỗi cuối tuần và các buổi chiếu phim miễn phí.

- Hoạt động thể thao: Tuyến đi bộ và chạy bộ dọc theo các khe núi nhân tạo tại Dải không gian thứ nhất. (Sân thể thao như bóng rổ, bóng đá, bóng chuyền, hồ bơi ngoài trời nằm bên ngoài tại Khu vực mở rộng.

3.7 - Giao thông đối ngoại và nội bộ

- Kết nối giao thông với bên ngoài: Công viên có 4 cổng ra vào tại 4 phía. Trong đó cổng vào chính tại phía nam, gắn với giao thông đối ngoại (đường cao tốc, quốc lộ, sân bay) và các tuyến xe buýt.

- Giao thông nội bộ: Đi lại trong Công viên chủ yếu là đi bộ. Ngoài ra, tại đây còn có tuyến xe điện chạy trên cao, kết nối 4 tòa nhà tại 4 góc của công viên, phục vụ cho cả mục đích ngắm cảnh trên mặt đất và trên cao.

3.8 - Phong cách kiến trúc

Kiến trúc được thiết kế hiện đại, không chỉ có tính phức tạp của kỹ thuật mà còn mang cả tính thần bí của một thế giới mới, được thiết kế xây dựng theo Phong cách Gấp giấy.

Công trình trung tâm được tạo bởi 16 khối hộp (kích thước 20m x 20m x 20m). Các khối này không đặt cùng trên một mặt phẳng mà được bố cục cao thấp theo " Mô hình Ma thuật 16 ô" ( mỗi chiều 4 ô, trong mỗi ô đặt một con số từ 1 – 16, sao cho các hàng ngang, dọcvà chéo có tổng là 34). Như vậy, có khối hộp cách mặt đất 16 đơn vị và có khối cách mặt đất 1 đơn vị (1,25m).

4 công trình tại 4 góc là phần tách ra của Công trình trung tâm, được đặt một phần trong lòng đất, tạo thành tầng hầm sâu 5m.

Vật liệu xây dựng công trình: Khung thép, kính, bê tông, vật liệu nhẹ…

Bề mặt của công trình được sơn các màu sáng, rực rỡ kết hợp với các màn hình quảng cáo.

3.9 -  Nghệ thuật tạo hình

Công viên có nhiều tác phẩm điêu khắc được chọn từ các Mẫu Gấp giấy truyền thống hoặc Mẫu Gấp giấy nổi bật; được làm bằng thép, hoặc bê tông (dạng đặc hoặc rỗng), có thể được tạo thành trên cơ sở in 3D. Quy mô và loại hình của các tác phẩm điêu khắc phụ thuộc vào vị trí và địa hình nơi bố trí. 

Tổng Mặt bằng Dự án Công viên Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam 

Phối cảnh tổng thể Dự án Công viên Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam 

Ý tưởng tạo lập quy hoạch, kiến trúc cảnh quan Dự án Công viên Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam 

3.10 -  Phần mở rộng của Công viên Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam

Ngoài phần chính của Công viên Nghệ thuật Gấp giấy với quy mô khoảng 40 ha, phần mở rộng của Công viên có thể bao gồm các chức năng: Khu vực khách sạn, biệt thự nghỉ dưỡng, nhà hàng, hội trường tiệc cưới, sân thể thao….tùy theo địa điểm cụ thể.

3.11 - Quản lý vận hành

Công viên Nghệ thuật Gấp giấy được quản lý vận hành phù hợp với các quy định pháp luật của Việt Nam.

Các hoạt động giải trí được tổ chức chuyên nghiệp (ví dụ như quản lý theo mô hình của Walt Disney World) với sự tham gia của các tổ chức, chuyên gia chuyên nghiệp nước ngoài.

3.12 - Nhu cầu đầu tư và khả năng thu hồi vốn đầu tư  

Vốn đầu tư xây dựng Công viên Nghệ thuật Gấp giấy: Khoảng 1200 tỷ đồng, tương đương khoảng 45,5 triệu USD.

Đây là một công viên chuyên đề đặc biệt và đặc sắc của Việt Nam đóng góp cho thế giới; khác hoàn toàn với các công viên tâm linh hoặc công viên chuyên đề bắt chước của nước ngoài, chỉ thu hút được du khách trong nước.

Khi công viên đi vào hoạt động dự kiến có thể thu hút được 0,5 triệu du khách nước ngoài/năm.

Thời gian hoàn vốn:  Khoảng 5 - 7 năm với thời gian hoạt động 300 ngày/năm.

3.13 - Dự báo tiến trình thực hiện   

Việc triển khai thực hiện Mô hình Công viên Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam trong thực tiễn phải trải qua nhiều giai đoạn với nhiều thủ tục hành chính không đơn giản. Song đây là việc cần thiết, tốt đẹp và phải nỗ lực huy động mọi nguồn lực thực hiện.

4 - KẾT LUẬN 

Văn hóa sẽ là nguồn vốn quyết định nền kinh tế trong thế kỷ XXI; Một đất nước tiến bộ không chỉ đơn thuần có thu nhập cao, mà còn là một đất nước có nền văn hóa phát triển ở cấp độ cao, cân bằng với sự phát triển của kinh tế.

Người ta ước tính rằng, riêng lĩnh vực giải trí ngoài trời đã đóng góp 730 tỷ đô la hàng năm cho nền kinh tế Hoa Kỳ và tạo 6,5 ​​triệu việc làm. 

Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một Cường quốc Văn hóa trong thế kỷ XXI với các sản phẩm trong lĩnh vực Công nghiệp Văn hóa.

Ngoài các công viên hiện có, cần đầu tư xây dựng công viên chuyên đề tầm cỡ quốc tế, trong đó có Công viên Nghệ thuật Gấp giấy, do người Việt Nam khởi xướng về ý tưởng và vận hành theo chuẩn mực quốc tế, để thu hút không chỉ du khách trong nước mà cả của nước ngoài. Đây còn trở thành môi trường tạo lập sản phẩm của 12 lĩnh vực thuộc ngành Công nghiệp Văn hóa (ví dụ như: Trường quay cảnh quay phim thời hiện đại, trò chơi điện tử, thiết kế, trang phục…). Giá trị bất động sản xung quanh sẽ tăng dần lên liên quan đến hoạt động của Công viên và trở thành nơi tập trung sinh sống của tầng lớp trung lưu.

Công viên Nghệ thuật Gấp giấy góp phần định hình Giá trị văn hóa và tạo ra động lực Đổi mới sáng tạo cho thế hệ trẻ, cho địa phương, nơi mà Công viên lựa chọn làm địa điểm xây dựng.

Chủ nhiệm Dự án Công viên Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam -  KTS. Nguyễn Thị Diệp

Xem video giới thiệu Dự án Công viên Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam tại đây