ĐIỂM ĐẶC SẮC CỦA NGHỆ THUẬT GẤP GIẤY VIỆT NAM: HỆ THỐNG HÌNH CƠ BẢN

29/08/2025

1 Comment

Điểm đặc sắc của Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam: Hệ thống Hình cơ bản

1 - Khái niệm chung về Hình cơ bản

Thế giới của Nghệ thuật Gấp giấy được hình thành từ 3 phần: i) Tờ giấy hình vuông; ii) Hình cơ bản và iii) Mẫu gấp giấy. Từ một Tờ giấy hình vuông tạo ra một số lượng nhất định các Hình cơ bản. Từ Hình cơ bản tạo ra vô vàn Mẫu Gấp giấy.

Trong quá trình tạo Mẫu Gấp giấy, có một số Mẫu chung nhau những bước gấp ban đầu nhất định. Hình đạt được từ những bước chung nhau đó được gọi là Hình cơ bản của các Mẫu Gấp giấy ấy. Một Hình cơ bản đạt được sau khoảng 5 đến 10 bước gấp. Sự khác biệt giữa các Hình cơ bản chính là sự khác nhau ở những nhánh gấp, về số lượng, hình dạng và tỷ lệ nhánh gấp.

Hình cơ bản là khái niệm do người Việt Nam khởi xướng, trước đó chưa từng có. Hiện tại, khái niệm Hình cơ bản đang dần phổ biến trên thế giới cùng với việc lan truyền Nghệ thuật Gấp giấy của người Việt.

Thế giới của Nghệ thuật Gấp giấy được hình thành từ 3 phần: i) Tờ giấy hình vuông; ii) Hình cơ bản và iii) Mẫu gấp giấy.

Hình cơ bản là khái niệm do người Việt Nam khởi xướng, trước đó chưa từng có.

2 - Năm 1994, năm xuất hiện khái niệm mới - Hình cơ bản trong Nghệ thuật Gấp giấy

Từ năm 1989 - 1994, Nghệ nghân P.D. Tuyen làm nghiên cứu sinh lĩnh vực kiến trúc tại Đức. Trong thời gian rảnh, ông lên thư viện, đọc và nghiên cứu các tài liệu về Nghệ thuật Gấp giấy.

Năm 1993, ông chuẩn bị bản thảo viết về Nghệ thuật Gấp giấy. Năm 1994, ông gửi bản thảo đến một nhà xuất bản và được mời đến trao đổi. Ông và một người bạn Đức (KTS. Wolfgang Lieker) cùng đến. Trong buổi trao đổi, ông không nói về nguồn gốc hay cái đẹp của những Mẫu Gấp giấy dự kiến giới thiệu trong cuốn sách, mà trình bày về Hình cơ bản. Đây là một khái niệm hoàn toàn mới. Cuốn sách dự kiến giới thiệu 10 Hình cơ bản và hơn 20 Mẫu gấp xuất phát từ các Hình cơ bản đó. Ngoài ra, ông cũng trình bày hệ thống hóa những ký hiệu hướng dẫn cách gấp từ vô vàn loại ký hiệu hướng dẫn của những tác giả sáng tác Mẫu Gấp giấy trên thế giới.

Ban Biên tập và các chuyên gia Gấp giấy trong cuộc họp đã chấp thuận bản thảo, song trong ánh mắt của họ còn có điều phân vân về một Nghệ nhân Gấp giấy còn quá trẻ, mới 38 tuổi. Người Đức luôn muốn tìm hiểu thật rõ mọi nguồn gốc của vấn đề. Ông bạn của Nghệ nhân lên tiếng: Do chiến tranh kéo dài, Việt Nam là một quốc gia nghèo. Trẻ em không có đồ chơi. Ông P.D.Tuyen, ngay từ năm lên 6 tuổi, đã chơi với Mẫu Gấp giấy và hướng dẫn cho bạn bè cùng trang lứa. Với hơn 30 năm trải nghiệm, nên ông có nhiều kiến thức thâm sâu về Nghệ thuật Gấp giấy, hiếm nghệ nhân nào có được. Tất cả các khuôn mặt trong cuộc họp trở nên nhẹ nhõm. Hợp đồng xuất bản sách được ký kết ngay sau đó.

Nhớ lại ngày đó, ông P.D.Tuyen còn nói: Việc xuất bản cuốn sách của nghiên cứu sinh Việt Nam tại Đức thời điểm đó giống như một kỳ tích.

Đến nay, Nghệ nhân P.D.Tuyen đã xuất bản tại nước ngoài 3 cuốn sách:

(i) Nghệ thuật Gấp giấy Cổ điển, cho người có trình độ cao; Nhà Xuất bản Falken, năm 1994;

(ii) Từ ý tưởng đến ý tưởng trong Nghệ thuật Gấp giấy; Mẫu Gấp giấy mới cho người có trình độ cao; Nhà Xuất bản Falken, năm 1996;

(iii) Nghệ thuật Gấp giấy, Mẫu Gấp con vật lôi cuốn: Nhà Xuất bản Topp, năm 2008.

Những cuốn sách này đã được tái bản nhiều lần, tại nhiều quốc gia, trong đó có Mỹ.

Bìa 3 cuốn sách xuất bản tại Đức (hàng trên), Bìa 2 cuốn sách xuất bản tại Việt Nam (hàng dưới) của Nghệ nhân P.D.Tuyen.

Bìa 2 cuốn sách được tái bản tại Mỹ của Nghệ nhân P.D.Tuyen.

Hình cơ bản (Grundform/Ground form) đã xuất hiện trong các cuốn sách của Nghệ nhân P.D.Tuyen từ năm 1994 và 1996.

3 - Năm 2023, Hệ thống Hình cơ bản trong Nghệ thuật Gấp giấy được hoàn thiện

Năm 2023, Nghệ nhân P.D.Tuyen tạo bản thảo cho một cuốn sách dạy Gấp giấy cho người Việt. KTS. Nguyễn Thị Diệp được mời hợp tác trong việc trình bày các hình vẽ minh họa phần lý luận Gấp giấy. Trong quá trình làm việc, tôi dần hiểu sâu hơn về Nghệ thuật Gấp giấy và tham gia vào quá trình hoàn thiện cuốn sách, trong đó có Hệ thống Hình cơ bản.

Từ năm 1993 đến 2023, đã 30 năm, Nghệ nhân P.D.Tuyen sáng tạo được cả trăm Mẫu gấp giấy và hơn 50 Hình cơ bản. Cách thức phân nhóm, đặt tên Hình cơ bản theo kiểu cũ đã không còn phù hợp (Đặt tên Hình cơ bản theo Mẫu gấp đầu tiên của Hình cơ bản đó, ví dụ như Hình cơ bản Con cò ngồi; Hình cơ bản Con chuồn chuồn… Hoặc theo thứ tự của Hình cơ bản trong cuốn sách dự kiến xuất bản, ví dụ như Hình cơ bản 1; Hình cơ bản 2…).

Nghệ nhân và tôi đã hình thành Hệ thống Hình cơ bản mới, bao trùm toàn bộ Thế giới Mẫu gấp giấy, gồm 6 nhóm:

(i) Nhóm Hình cơ bản N.0: Không có hình cơ bản. Từ tờ giấy hình vuông, gấp thành Mẫu gấp;

(ii) Nhóm Hình cơ bản N1: Xuất phát từ phân chia cạnh tờ giấy thành lưới ô vuông. Nhóm Hình cơ bản này lại phân thành Nhóm thứ cấp: N1.1: Chia cạnh tờ giấy thành 2 phần; N1.2: Chia cạnh tờ giấy thành 3 phần; N1.3: Chia cạnh tờ giấy thành 4 phần; N1.4: Chia cạnh tờ giấy thành 6 phần; N1.5: Chia cạnh tờ giấy thành 8 phần; N1.5: Chia cạnh tờ giấy thành 8 phần; N1.6: Chia cạnh tờ giấy thành 12 phần; N1.7: Chia cạnh tờ giấy thành 16 phần; N1.8: Dạng khác.

(iii) Nhóm Hình cơ bản N2: Xuất phát từ phân chia cạnh tờ giấy thành các góc. Nhóm Hình cơ bản này lại phân thành Nhóm thứ cấp: N2.1: Chia cạnh tờ giấy thành 3 góc; N2.2: Chia cạnh tờ giấy thành 4 góc; N2.3: Chia cạnh tờ giấy thành 5 góc; N2.4: Chia cạnh tờ giấy thành 6 góc; N2.5: Chia cạnh tờ giấy thành 8 góc: N2.6: Dạng khác.

(iv) Nhóm Hình cơ bản N3: Xuất phát từ phân chia góc tờ giấy. Nhóm Hình cơ bản này lại phân thành Nhóm thứ cấp: N3.1: Chia góc tờ giấy thành 3 phần; N3.2: Chia góc tờ giấy thành 4 phần; N3.3: Chia góc tờ giấy thành 5 phần; N3.4: Chia góc tờ giấy thành 6 phần; N3.5: Chia góc tờ giấy thành 8 phần; N3.6: Dạng khác.

(v) Nhóm Hình cơ bản N4: Chia tâm tờ giấy thành các góc. Nhóm Hình cơ bản này lại phân thành Nhóm thứ cấp: N4.1: Chia tâm tờ giấy thành 4 góc; N4.2: Chia tâm tờ giấy thành 6 góc; N4.3: Chia tâm tờ giấy thành 8 góc; N4.4: Chia tâm tờ giấy thành 12 góc; N4.5: Chia tâm tờ giấy thành 16 góc; N4.6: Dạng khác.

(vi) Nhóm Hình cơ bản N5: Phân chia tờ giấy thành các phần không đối xứng. Nhóm Hình cơ bản này lại phân thành Nhóm thứ cấp: N5.1: Theo cạnh; N5.2: Theo góc; N5.3: Dạng khác.

Từ khi xuất hiện Hệ thống Hình cơ bản mới, tất cả tài liệu liên quan đến Mẫu gấp giấy của Nghệ nhân P.D. Tuyen đều được sửa lại theo Hệ thống này. Khi được hỏi về tính bản quyền của Hệ thống Hình cơ bản, Nghệ nhân khẳng định: Mẫu gấp có bản quyền, song Hệ thống Hình cơ bản thuộc về mọi người. Các bạn có thể sao chép Hệ thống này để tạo lập Hệ thống Hình cơ bản của riêng mình. Hoặc có thể liên hệ với KTS. Nguyễn Thị Diệp về việc đặt tên Hình cơ bản mới của các bạn, để tạo sự thống nhất và lan truyền cho mọi người.

Hệ thống Hình cơ bản mới, bao trùm toàn bộ Thế giới Mẫu gấp giấy, gồm 6 nhóm

61 Hình cơ bản đã được giới thiệu trên Kênh Diep Tay Vlogs

4 - Hệ thống Hình cơ bản - Một điểm nút quan trọng trong quá trình Gấp giấy

Nhờ có Hình cơ bản, người sáng tạo Mẫu gấp và người gấp theo Mẫu gấp hiểu rõ hơn quá trình hình thành Mẫu gấp.

Đối với người sáng tạo Mẫu gấp: Khi dự định gấp một đối tượng, Nghệ nhân thường bắt đầu bằng việc tìm các Hình cơ bản đã biết, xem Hình cơ bản nào có thể cho phép tạo ra mẫu vật đó. Phải trải qua nhiều lần thử nghiệm mới có thể tìm ra Hình cơ bản phù hợp và đạt được Mẫu gấp như mong muốn. Mỗi Hình cơ bản chỉ phù hợp với một số Mẫu gấp nhất định. Tìm kiếm Hình cơ bản mới là một việc rất hứng thú và đòi hỏi nhiều thời gian của Nghệ nhân. Vì họ biết rõ, mỗi Hình cơ bản mới sẽ tạo ra một Mẫu gấp mới và có thể tìm thấy một Mẫu Gấp giấy đẹp nhất về con vật, đồ vật nào đó. Chính vì vậy, việc tạo ra Hình cơ bản mới được xác định là một trong năm tiêu chí đánh giá vẻ đẹp, sự hấp dẫn của một Mẫu Gấp giấy. Khi có Hệ thống Hình cơ bản, các Mẫu gấp giấy đều được phân nhóm theo Hình cơ bản. Điều này rất có lợi, vì Nghệ nhân chỉ cần trình bày một lần những bước gấp tạo Hình cơ bản, sau đó việc hướng dẫn các Mẫu Gấp giấy khác chỉ cần bắt đầu từ Hình cơ bản. Ai muốn sáng tạo thế giới Mẫu gấp của riêng mình, nhất thiết phải biết nhiều Hình cơ bản và chú trọng việc sáng tạo Hình cơ bản mới. Qua đó nâng cao trình độ Gấp giấy của bản thân.

Đối với người gấp theo Mẫu gấp: Việc phân nhóm Mẫu Gấp giấy theo Hình cơ bản thuận lợi cho việc tập hợp, tra cứu Mẫu gấp giấy. Ai muốn có tiến bộ nhanh trong việc gấp theo Mẫu gấp, nhất thiết phải biết việc phân nhóm Mẫu gấp theo Hình cơ bản. Qua đó tiết kiệm được thời gian Gấp giấy.

5 - Hình cơ bản - Con đường kết nối Thế giới của ta tới Thế giới của Nghệ thuật Gấp giấy

Nghệ nhân P.D. Tuyen cho rằng: Tất cả các Mẫu Gấp giấy đều tồn tại và trôi trong cảnh giới ở Thế giới siêu hình của Nghệ thuật Gấp giấy. Mỗi Nghệ nhân Gấp giấy, tùy duyên phận và may mắn của mỗi người, đều nỗ lực để kết nối với Thế giới siêu hình này, sao chép và phục dựng lại Mẫu gấp trong Thế giới thực tại của loài người. Ông khẳng định rằng: Hình cơ bản chính là con đường hiệu quả để dẫn dắt ta tới Thế giới của Nghệ thuật Gấp giấy.

Nghệ thuật Gấp giấy đã trở thành phổ biến trên toàn thế giới. Nhờ đi tiên phong trong việc sử dụng Hình cơ bản, Nghệ thuật Gấp giấy Việt Nam chắc chắn sẽ đạt được các thành tựu nổi bật của riêng mình, và đóng góp tích cực cho Nghệ thuật Gấp giấy thế giới.

Bức tranh Tự do và Kết nối của KTS. Nguyễn Thị Diệp gợi nhớ tới triết lý: Hình cơ bản - Con đường kết nối Thế giới của ta tới Thế giới của Nghệ thuật Gấp giấy.

KTS. Nguyễn Thị Diệp

Xem video minh hoạ tại đây

Author

dieptay

Comment (1)

📆 Alert - Transfer of 2.5 Bitcoin processing. Verify Immediately >> https://graph.org/Get-your-BTC-09-04?hs=a7fee438ad55f31370a191a43093e028& 📆 2 Tháng 10, 2025 Reply

8dp1aa

Để lại một bình luận Hủy

Posts

2 Th10

70 - MẪU GẤP CON MỰC - PAPER FOLDING ART: SQUID

70 - Mẫu gấp Con mực - Paper Folding Art: Squid Trong Nghệ thuật Gấp giấy có nhiều mẫu gấp Con mực. Hình cơ bản của Mẫu gấp Con mực Mẫu gấp Con mực xuất phát từ Hình cơ bản N4.5c, chia...

dieptay

No Comments Read More

2 Th10

69 - MẪU GẤP CON GÀ LÔI - PAPER FOLDING ART: PHEASANT

69 - Mẫu gấp Con gà lôi - Paper Folding Art: Pheasant Trong Nghệ thuật Gấp giấy có nhiều mẫu gấp Con gà lôi. Hình cơ bản của Mẫu gấp Con gà lôi Mẫu Con gà lôi xuất phát từ Hình cơ...

dieptay

2 Comments Read More

1 Th10

68 - MẪU GẤP NAI SỪNG TẤM - PAPER FOLDING ART: MOOSE

68 - Mẫu gấp Nai sừng tấm - Paper Folding Art: Moose Hiện có nhiều mẫu gấp giấy nai sừng tấm. Tuy nhiên đa số là các mẫu gấp quá đơn giản hoặc quá phức tạp theo kiểu nặn giấy. Mẫu...

dieptay

Mẫu gấp giấy, Nghệ thuật Gấp giấy

No Comments Read More